سیاست هلند در این زمینه، اولویت را به پیشگیری و مراقبت‌های بهداشتی داده است
 
چکیده
وضعیت سوءمصرف دسته‌های مختلف موادمخدر در نقاط مختلف دنیا نشان می‌دهد که تقریباً همه دولت‌ها به نحوی درگیر حل این مسئله هستند. در این مقاله با نگاهی به وضعیت سوءمصرف موادمخدر و سیاست‌ها و تجارب کشور آمریکا در مبارزه با آن، به بررسی مقایسه‌ای نتایج و داده‌های حاصل از مطالعات در این زمینه می‌پردازیم.

تعداد کلمات 1260/ تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه
برای درک بهتر سیاست هلند در قبال موادمخدر، برخی خصوصیات جامعه هلند باید مورد توجه قرار گیرد. این کشور دارای جمعیتی بالغ بر 15/500/000 نفر است که در مساحتی کم‌تر از 45/526 کیلومتر مربع جای گرفته‌اند. خانواده‌های هلندی به آزادی فردی اعتقاد راسخ دارند و دولت در مسائل اخلاقی و مذهبی آن‌‌ها نقشی بیش از نقش پس‌زمینه ایفا نمی‌کند.
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های جامعه هلندی، بحث آزاد در مورد مسائل مرتبط با سوءمصرف مواد است. در هلند به طور کلی به بهزیستی جامعه ارزش زیادی داده شده است. سیستم جامع امنیت اجتماعی و تلاش برای آن که هر فرد به تحصیل و مراقبت‌های بهداشتی دسترسی داشته باشد، از اصول بهزیستی و رفاه این کشور است.
رونق بازار هروئین در طول دهه 1970 دولت هلند را وادار کرد تا یک گروه کاری سیاست‌گذاری مواد را ایجاد کند که بعدها این گروه به کمیسیون Baan معروف شد. توصیه‌های این گروه تا حد زیادی مسیر سیاست‌گذاری مواد هلند را تعیین کرد. خط‌مشی و ویژگی‌های محوری سیستم هلندی، آن‌گونه که در کمیسیون Baan تعیین شده، «کاهش صدمات» است؛ یعنی به حداقل رساندن خطرات و صدمات ناشی از مصرف مواد به جای منع تمامی انواع مواد. بنابراین سیاست هلند در زمینه مبارزه با سوء‌مصرف مواد، اولویت را به پیشگیری و مراقبت‌های بهداشتی داده و در عین حال اقدامات جدی را نیز متوجه جرایم سازمان‌یافته کرده است. در سیاست‌ها و قوانین هلند، با توجه به خطرات بهداشتی، بین موادمخدر سنگین و سبک تفاوت قائل شده‌اند. در قانون و سیاست‌های هلند به برخورد قضایی با فروش موادمخدر سخت و سبک اهمیت زیادی داده شده است و فروش موادمخدر سخت و سبک جرم محسوب می‌شود. برای موادمخدر سخت، بدون توجه به مقدار آن، مجازات‌های سنگینی اعمال می‌شود، در حالی که برای موادمخدر سبک، مجازات‌هایی با توجه به مقدار آن اعمال می‌شود. در اختیار داشتن تا 30 گرم موادمخدر سبک برای مصارف شخصی، جرمی است که پیگرد قانونی ندارد. در ضمن کافی‌شاپ‌هایی در هلند وجود دارد که با رعایت قوانین می‌توانند موادمخدر سبک را در معرض فروش قرار دهند و تحت پیگرد قانونی قرار نگیرند. هدف از اتخاذ این سیاست، جلوگیری از نزدیک شدن مصرف‌کنندگان موادمخدر سبک به سایرین و قرار نگرفتن مصرف‌کنندگان مواد مخدر سبک در معرض مواد مخدر مضرتر یا سنگین‌تر است. هدف اصلی سیاست‌های مبارزه با موادمخدر هلند، پیشگیری و به حداقل رسانیدن صدمات به مصرف‌کنندگان و افراد نزدیک به آن‌ها و به طور کلی عموم مردم است. به همین دلیل با موادمخدر سخت[1] و سبک[2] با روش‌های مختلف برخورد می‌شود. مصرف موادمخدر در هلند جرم محسوب نمی‌شود، ولی این بدین معنا نیست که مصرف موادمخدر به کلی در هلند مورد پذیرش باشد؛ بالعکس در مدارس اقدامات زیادی از طریق آگاه نمودن نوجوانان در مورد خطرات مواد اعتیادآور از جمله سیگار و الکل به عمل می‌آید و در نتیجه، درصد بسیار کمی از مصرف‌کنندگان موادمخدر سبک به سوی مصرف موادمخدر سنگین یا سخت کشیده می‌شوند و هیچ‌گونه شواهدی دال بر این که سیاست مربوط به موادمخدر سبک باعث تشویق مصرف موادمخدر سخت شود، وجود ندارد.
در قانون و سیاست‌های هلند به برخورد قضایی با فروش موادمخدر سخت و سبک اهمیت زیادی داده شده است و فروش موادمخدر سخت و سبک جرم محسوب می‌شود. برای موادمخدر سخت، بدون توجه به مقدار آن، مجازات‌های سنگینی اعمال می‌شود، در حالی که برای موادمخدر سبک، مجازات‌هایی با توجه به مقدار آن اعمال می‌شود. کافی‌شاپ‌هایی که 5 گرم از این مواد را می‌فروشند، تحت پیگرد قانونی قرار نمی‌گیرند. با این وجود، مجازات‌های سنگین‌تری در مورد فروش مقادیر بیش‌تر آن اعمال می‌شود. هم‌چنین، اقداماتی جهت مقابله و جلوگیری از فروش موادمخدر در خیابان‌ها، منازل مسکونی و محل‌های عمومی غیر از کافی‌شاپ‌ها به عمل می‌آید. یکی از ابعاد کلیدی سیاست‌گذاری مواد در هلند، ایده تفکیک بازارها است. با طبقه‌بندی مواد براساس میزان خطرات آن و سپس تعقیب سیاست‌هایی که هدف آن‌ها جداسازی هر یک از بازارهاست، احساس می‌شود که مصرف‌کنندگان مواد کم‌خطر[3] کمتر در معرض تماس با مصرف‌کنندگان مواد پرخطر[4] قرار می‌گیرند.
بنابراین، طبق این نظریه، مصرف‌کنندگان مواد‌ کم‌خطر، کم‌تر به فکر استفاده از مواد پرخطر می‌افتند. مالکیت مقدار کمی حشیش برای استفاده شخصی در هلند جرم محسوب نمی‌شود. طبق قانون تریاک، فروش حشیش جرم محسوب می‌شود، ولی رهنمودهای قانونی اشاره می‌کند که پیگرد تنها در شرایط خاص به اجرا گذاشته شود. متصدی یا مالک یک کافی‌شاپ (که اجازه فروش الکل ندارد)، می‌تواند در صورت نداشتن شرایط زیر از پیگرد قانونی بگریزد: نباید بیش از پنج گرم برای هر نفر در معامله فروخته شود؛ نباید مواد پرخطر فروخته شود؛ نباید مواد تبلیغ شود؛ کافی‌شاپ نباید مزاحمتی ایجاد کند؛ نباید به افراد نابالغ (کم‌تر از 18 سال) مواد فروخته شود و افراد نابالغ نیز نباید وارد این مکان‌ها شوند؛ و شهرداری نیز دستور تعطیل شدن مکان فروش مواد را صادر نکرده باشد. تفکیک بازارها با دادن اجازه به مردم برای خرید مواد کم‌خطر با آن هدف که آن‌ها در معرض بزه‌کاری قرار نگیرند، صورت می‌گیرد. تفکیک بازارها تولیدکننده نوعی مرزهای اجتماعی است که مردم را از آزمایش موادی مانند هروئین، کوکائین و مت‌آمفتامین و موادی که «خطر غیرقابل قبول» تلقی می‌شوند، باز می‌دارد.
براساس برخی گزارش‌ها حذف جرم از مالکیت مواد کم خطر برای استفاده‌های شخصی و پذیرش فروش این مواد در شرایط کنترل شده، موجب افزایش نگران‌کننده مصرف در میان جوانان نشده است. گستره و ماهیت استفاده از مواد کم‌خطر، تفاوتی با الگوی موجود در دیگر کشورهای غربی ندارد. درباره مواد پرخطر نیز باید گفت که تعداد معتادان در هلند در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی، به خصوص فرانسه، انگلیس، ایتالیا، اسپانیا و سوئیس، اندک است. میزان مصرف مواد هلند کمتر از میزان مصرف انواع مواد در آمریکاست. در صورتی که یک معتاد به جرم در اختیار داشتن موادمخدر سبک یا هر جرم مربوط به موادمخدر دستگیر شود، پلیس مددکاران را مطلع خواهد کرد.
 در هلند، همکاری بین پلیس و مسئولین قضایی و بخش مددکاری اجتماعی نقش مهمی را در سیاست‌های کنترل و پیشگیری از سوءمصرف موادمخدر ایفا می‌کند. سیاست‌های محلی مبارزه با موادمخدر با همکاری و مشورت بین شهردار، دادستان کل و رئیس پلیس شهری تعیین می‌شود و در شهرهای مختلف مقررات متفاوتی وجود دارد، ولی سیاست‌های محلی مربوط به کافی‌شاپ‌ها باید با خط‌مشی‌های رسمی مبارزه با موادمخدر کشور منطبق باشد. به منظور کاهش خشونت‌های معتادان بی‌خانمان در خیابان‌ها، در برخی از شهرها مراکز ویژه‌ای را راه‌اندازی کرده‌اند که در آن معتادان تحت نظر مراقبین، آموزش می‌بینند تا بتوانند موادمخدر مورد نیاز خود را به درستی مصرف کنند. در این مراکز، فروش و عرضه موادمخدر ممنوع است.
طبق دستورالعمل‌های رسمی موادمخدر، شهردار، دادستان کل و رئیس پلیس شهر می‌توانند به طور مشترک تصمیم بگیرند که کافی‌شاپ‌ها را در محدوده قضایی خود تعطیل کنند. آن‌ها می‌توانند مقادیر قابل عرضه در کافی‌شاپ‌ها را به اقتضای نیاز معتادان کاهش دهند تا عرضه موادمخدر، بیش‌تر از تقاضا نباشد. در کنار برنامه‌های کاهش تقاضا، انواع متنوعی از اقدامات کاهش زیان در هلند در حال اجراست. سیاست هلند، مصرف مواد را اغلب نوعی بی‌احتیاطی جوانی به شمار می‌آورد، ولی بر حل مشکل و درمان برای آن‌هایی که در مصرف مواد دچار مشکل می‌شوند، تأکید دارد. با استفاده از این رویکرد واقع‌بینانه، دولت اولویت‌های مشخصی را برای کاهش زیان انواع خاصی از مواد تعیین کرده است.
متادون در صورت نیاز در دسترس است. در سال 1998، تعدادی از شهرهای هلند آزمایش‌های پزشکی را با تجویز متادون همراه با هروئین، آغاز کردند. تقریباً 750 معتاد در درمان‌های مقایسه‌ای «متادون» و «هروئین و متادون» شرکت کردند. آزمایش‌ها هنوز در حال اجراست و هنوز ارزیابی‌های بسیاری باید انجام شود. به منظور جلوگیری از ایدز و هپاتیت‌های نوع B و C، در دهه 1980 برنامه‌های تعویض سرنگ اجرا شد؛ و امروزه، 130 برنامه در 60 شهر هلند در حال اجراست.
 

نمایش پی نوشت ها:

[1] . منظور از موادمخدر سخت، موادی است که برای سلامت شخص مصرف‌کننده مضر است. از قبیل هروئین، کوکائین و موادمخدر مصنوعی مانند اکستاسی (راهنمای سیاست‌های هلند، ترجمه و تنظیم ادارۀ کل روابط بین‌المللی ستاد مبارزه با موادمخدر ریاست‌جمهوری، ژرفای تربیت، سال سوم، شمارۀ 24، 1380، ص 6).
[2] . منظور از موادمخدر سبک، مشتقات شاهدانه است که برای سلامت شخص مصرف‌کننده مضرات کمتری دارد؛ از قبیل ماری‌جوآنا و حشیش.
[3] . soft drugs
[4] . hard drugs

منبع: کتاب اعتیاد در ایران، نوشته سعید مدنی قهفرخی – انتشارات ثالث – تهران – 1390.